«Անմա՞հ է այն գործը, որի համար ես մեռա…»
21.04.2020 | 00:36
1. Թե Կոմիտասի ծնողներն ու ինքը ինչու հայերեն չգիտեին, հանըմը «հիմնավորում» է՝ որովհետև «թրքական ծագում ունեին», իմա՝ թուրքեր էին, այն էլ՝ «թերևս անգիտակից»: Եվ, բնականաբար, ո՛չ մի խոսք այն մասին, որ դարեր ի վեր Կուտինայի հայերին արգելված էր մայրենի լեզվով խոսել:
2. Հռոմում երաժշտական կրթություն ստանալը մեկնաբանության կարիք չունի:
«Որպես մարդ և արվեստագետ Կոմիտասը հազվագյուտ էր: Իր ճգնավորական կենցաղը, վճիտ ու գեղեցիկ պարզությունը, որով ուսուցանում էր հայերին, հեշտությամբ կարող էին ընդօրինակել այլ ազգայնականներ: Անատոլիան թե՛ երգով և թե՛ զգացմունքով արտահայտելու նրա եղանակը արժանի էր ունկնդրության:
Կոմիտասը մի օր VI դ. «Ավե Մարիա» հայերեն երգեց՝ բացառիկ գեղեցկությամբ մի հատված. մեղեդու գերագույն հափշտակությունը և կրոնական հուզումը այնքան թովեցին ինձ, որ հարցրի՝ որևէ սաղմոս երաժշտության վերածե՞լ է:
-Այո,-ասաց,-101-րդ սաղմոսը:
-Կարո՞ղ եք երգել, շա՞տ հոգնած եք,- հարցրի:
Վարդապետը նստած էր ցածր աթոռակի վրա, դաշնամուրի մոտ, դեմքը ճերմակ էր ու լեցուն տառապանքի տարօրինակ դրսևորումներով:
Սկսեց երգել, տեղից չշարժվելով: Երբ սկսեց երգել, զգացի, որ մեղեդին ոչ մի ընդհանրություն չուներ քիչ առաջ երգած «Ավե Մարիայի» նվիրական ու խոհական գեղեցկության հետ: Նա սկսեց որպես շչուն անեծք՝ ըմբոստ ու զայրալի, ապա շարունակելով՝ համրաբար ոտքի ելավ, ինչպես «Ֆաուստի» Մեֆիստոֆելը, և երբ արտասանեց վերջին բառերը՝ հասավ կատարյալ բարձրության: Հետո թևերը բարձրացնելով, դեմքը ասես ճերմակ մի բոց և աչքերն ասես սև շանթեր, մեղեդին ավարտեց որպես արձագանքող որոտի թնդյուն: Վախեցա և տարօրինակ զգացում ունեցա: Բնազդաբար կողքիս գրադարակից վերցրի Աստվածաշունչը և գտա 101-րդ սաղմոսի վերջին տունը. «Ընդ առաւօտս սպանանէի զամենայն մեղաւորս երկրի, զի սատակեցից ի քաղաքի Տեառն զամենեսեան որք գործեն զանօրէնութիւնս»:
Իր հոգու ատելության և վրեժխնդրության աղաղակն էր իմ ժողովրդի նկատմամբ: Խելագարության և տառապանքի այնպիսի մի հայացք ուներ, որ փորձեցի բացարձակապես հանգիստ լինել, բայց նա սրտնեղած էր թվում, գիտեր, որ մեկմեկու հոգու մեջ էինք նայել: Մենք միմյանց նայում էինք հայկական ու թրքական արյունով և հայկական ու թրքական տառապանքով, որպես հարաճուն մի հեղեղ մեր միջև»:
Հանըմը մի հարցում իրավացի է՝ Կոմիտասը խորապես ազգայնական էր: 1912 թ. նամակներից մեկում գրել էր. «Տաճիկեն ո՛չ մի հույս մի ունենար, մի սպասեք. նորա ուղեղը քարե ժայռից է, զարգացման անընդունակ, լոկ փշրվելու համար պիտանի և ոտքի տակը սալահատության հարմար»:
Հանըմը շարունակում է:
«1915-ին Օջախը վեհանձնաբար իր ազդեցությունը գործադրեց, որպեսզի ազատվի աքսորից, բայց 1916-ին այդ քստմնելի ժամանակների ճնշման տակ մտավոր խանգարում ունեցավ: Դոկտոր Ադնանը Թալեաթ փաշային խնդրեց, որ նրան թույլ տա մեկնել Փարիզ բուժվելու, և այդ արտոնությունը տրվեց»:
Ինչպիսի՜ մեծահոգություն, ինչպիսի՜ վեհանձնություն, ինչպիսի՜ լայնասրտություն:
Քաղաքական գործիչ, գրող և պատմաբան Ադնան Ադըվարը (1882-1955) Հալիդե Էդիբի երկրորդ ամուսինն էր, Մուստաֆա Քեմալի մերձավորներից մեկը: Մասնագիտությամբ բժիշկ էր, երիտթուրքերի թունդ ջատագով: 1918-ից հարել էր քեմալական շարժմանը, քանիցս ընտրվել խորհրդարանի պատգամավոր, իսկ 1920-1921 թթ. եղել երկրի առողջապահության նախարար: Ահա այս ողորմած էֆենդին էր, իբր, Թալեաթին խնդրել, հրեշն էլ թույլ էր տվել:
Բայց հիվանդ Կոմիտասը Փարիզ է տարվել 1919-ին, երբ Թալեաթը վաղուց փախուստի մեջ էր, գտնվում էր Գերմանիայում, իսկ Արտակարգ ռազմական դատարանը նրան հեռակա կարգով դատապարտել էր մահվան, որպես ռազմական հանցագործի:
Տարօրինակ է. 1926 թ. Նյու Յորքում անգլերեն լույս տեսած Հալիդե Էդիբի այս զեղծանքին ամերիկահայ որևէ կազմակերպություն կամ անհատ չանդրադարձավ: Օգտվելով լռությունից, հանըմը տարիներ շարունակ նույն բաները կրկնեց բանավոր, իր դասախոսություններում՝ շրջելով երկրեերկիր ու դառնալով թուրքական քարոզչամեքենայի պարագլուխը: Եվ միայն 1932 թ. Արշակ Չոպանյանն իր «Անահիտում» և 1943 թ. Շավարշ Միսաքյանը «Հայկաշէն» տարեգրքում թեթևակի արձագանքեցին:
1914 թ. ամռանը, երբ Կոմիտասը գտնվում էր Փարիզում՝ մասնակցելով Միջազգային երաժշտական ընկերության 5-րդ համաժողովին (400 պատվիրակներից միակ հայն էր), Ա. Չոպանյանին ասել էր. «Պոլիս թուրք մտավորականներ եղան որ իմ կատարած գործովս շատ հետաքրքրուեցան և փափաք յայտնեցին որ նոյն աշխատանքը կատարեմ նաև թուրք ժողովրդական երգերուն համար. և իրոք կան անոնց մէջ որ գեղեցիկ են, և եթէ ինչ ինչ մասեր հանեմ, որոշ կոկումներ ընեմ, շատ սիրուն բան դուրս կուգա: Բայց չպիտի ընեմ…»:
Ինչու՞ չէր ուզում «ընել», ինչու՞ «չըրավ», ո՞րն էր պատճառը:
Որովհետև երբ իրեն հրավիրել էին Իզմիր, 1912 թ. հունվարին Մեսրոպյան վարժարանի դահլիճում դասախոսության ժամանակ ասել էր. «Քաղաքակրթութիւնը տգէտ ժողովուրդներու մէջ քաղաքաքանդութիւն է»: Եվ այս խոսքերը տպագրել էր տեղական մամուլը:
Որովհետև մեկ տարի անց սուլթանի արարողակարգի պետը եկել էր Կոմիտասի ու Փ. Թերլեմեզյանի տուն, լսել վարդապետին ու զայրացած, սրտնեղած ձեռքը խփել սեղանին և ասել. «Գրո՛ղը տանի, ութ հարյուր տարվա պետություն ենք և ցարդ այսպիսի մի արվեստի և արվեստագետների տաճար չունեցանք»:
Այսինքն խնդիրը քաղաքակրթական էր, մշակույթով սեփական ինքնությունը հաստատելու մեջ էր: Կոմիտասն անուղղակիորեն, իր գործունեությամբ ապացուցում էր, որ հայը երգ ունի, թուրքը՝ ոչ:
ԱՔՍՈՐ
Կոմիտասը ձերբակալվեց ապրիլի 11-ին, նոր տոմարով՝ ապրիլի 24-ին (այս աշխատանքում այսուհետ գործածելու եմ նոր տոմարը), Չանկրի բերվեց նույն ամսվա 28-ին, 11 օր անց՝ մայիսի 9-ին, եկավ ազատման հրամանը, մեկ օր շրջեց քաղաքում, մայիսի 11-ին յոթ բախտակիցների հետ բռնեց Պոլսի ճամփան և տեղ հասավ մայիսի 15-ին: Այսինքն, նրա աքսորն ու վերադարձը տևեցին 20 օր: Քսան օր, որի համար վճարեց կյանքի վերջին 20 տարիները: (Ո՜վ թվերի մոգական խորհրդապաշտություն):
Ես ուզում եմ նրա հետ վերապրել այդ 20 օրը, իմանալ պատճառները, որոնք հանճարեղ մարդուն հասցրին կործանման:
Իմ ինչի՞ն է պետք: Ազգաճանաչումը լա՜վ բառ է, մե՜ծ բառ է, զորե՜ղ բառ է, բայց ազգիդ էությունը ճանաչելու համար, նախ, դու ինքդ քեզ պիտի ճանաչես, իսկ ինքնաճանաչման ակունքը անմահի Բանն իմանալն է:
1915 թ. ապրիլի 24-ից հետո մեր լեզուն ծնեց «վերապրած» բառը: Ցեղասպանդ վերապրածները փրկվել էին ֆիզիկապես, բայց բոլորը մեռել էին բարոյապես, և ամենաողբալի մեռյալ վերապրածը Կոմիտասն էր:
20 օրվա ընթացքում նրա կողքին կային նաև այլ մեռյալ վերապրածներ, որոնք թոթափելով մահվան սպառնալիքից առաջացած սարսափը, թղթին հանձնեցին ինչպես իրենց, այնպես էլ Կոմիտասի տեսածն ու զգացածը: Այդ մարդկանց հուշագրումներն էր հարկավոր մանրազնին ուսումնասիրել: Դրանցից յուրաքանչյուրը, նախ և առաջ, հուշագրողի անձնական, սեփական վերապրումն է, իսկ Կոմիտասին վերաբերող հատվածները երբեմն ցնցելու չափ ազդու են, երբեմն էլ՝ անստույգ, անճիշտ, նույն բանի առնչությամբ՝ տարիմաստ: Բայց ինչպես հայտնի խոսքն է ասում. «Սատանան թաքնված է մանրամասների մեջ»: Ինձ պետք էր գտնել այդ «մանրուքները»:
1914 թ. հուլիսի 28-ին սկսվեց պատերազմը:
Օգոստոսի 4-ին Թուրքիան զորահավաք հայտարարեց:
Օգոստոսի 6-ին Թուրքիան ու Գերմանիան գաղտնի դաշն կնքեցին:
Հոկտեմբերի 14-ին Թուրքիան պաշտոնապես մտավ պատերազմի մեջ:
Բարիկադի դիմահայաց կողմերում գտնվող հայությունը հայտնվեց անելանելի իրավիճակում. մի կողմից՝ արևելահայությունը, Կովկասի կամավորական հայկական զորաջոկատները, մյուս կողմից՝ պատանդառված արևմտահայությունը:
Կոմիտասը 1914 թ. սեպտեմբերին գտնվում էր Բեռլինում և ամեն օր օպերա գնում՝ Վագներ լսելու: Նա չգիտեր, որ իր «Գուսան» և մյուս երգչախմբերը երկսեռից աստիճանաբար վերածվում են միասեռի՝ իգականի, քանի որ երիտասարդներին զինակոչում էին:
1910-ից Կոմիտասն ապրում էր Լալե փողոցի հյուրանոցներից մեկում, իսկ 1912-ից Փանոս Թերլեմեզյանի հետ վարձակալել էր Բանկալթիի թիվ 47 հասցեում գտնվող եռահարկ տունը՝ Թաքսիմ հրապարակից ոչ հեռու, 1560 թ. հիմնված և Ս. Հակոբ հիվանդանոցին պատկանող Սուրբ Հակոբ գերեզմանատան դիմաց:
Բանկալթին (արևելահայերեն տառադարձությամբ՝ Պանկալտի) Բերա քաղաքամասի ոչ միայն թաղամաս-փողոց էր, այլև հայ միկրոաշխարհ: Բանկալթիի մասին պատկերացում տալու համար մեջբերեմ պատմաբան, հրապարակախոս, հասարակական գործիչ Արամ Անտոնյանի նկարագրությունը. «Ամէնքս ալ իրիկունները սովորաբար կը հաւաքուէինք Բանկալթիի ազգ. գերեզմանատան անկիւնի զբօսավայրը, որուն տէրն ալ՝ Օննիկ, որ արդէն կեանքին մեծ մասը բանտի մէջ անցուցեր էր Համիտի օրով, ձերբակալուեր էր նախորդ իրիկունը:
Իր սրճարանը երևակայուելիք ամէնէն «հայ» բանն էր Բանկալթիի մէջ: Այնտեղ կարելի էր հանդիպիլ ազգին միանգամայն բոլոր դասերուն, որոնք առանձինն կը խմբուէին ընդարձակ սրահին կամ շուրջի պարտէզին մէջ, առանց իրարու խառնուելու. հայութեան ճշմարիտ կղզեակներ, որոնց մէջ օտարները բոլորովին աննշմարելի կը մնային:
Անկիւն մը՝ «Չարշըլը»ներ, ուրիշ անկիւն մը՝ մամուլի աշխատաւորներ, անդին՝ դպրոցականներ, դէմը՝ ուսուցչական ճշմարիտ կաճառ մը, որոն գլուխը Աբրահամ Հայրիկեանն էր՝ Օրթագիւղի Հայրիկեան վարժարանին տնօրէնը: Դաշնակցականներ, հնչակեաններ, ռամկավարներ իրենց անկիւնը ունէին: Դուրսէն մէկը միևնոյն ատեն պիտի լսէր ամենակոշտ ու յայրատ խօսքեր, հայհոյութիւններ, քաղաքական հարցերու շուրջը դարձող վիճաբանութիւններ, օրուան մարդոց քննադատութիւնը, յաճախ չափազանց ապուշութիւն և երբեմն ալ ամենանրբին սրամտութիւն: Ճշմարիտ Բաբելոն մը, Հայաստան մը եթէ կուզէք, որ շատ հեղ Արշակաւանի մը բնոյթը կը ստանար, որովհետև կառավարութեան կողմէ նեղը դրուած ամէն տեսակ մարդիկ՝ զինուորական փախստականներու, քաղաքական յանցաւորներու, աքսորէ փախածներու եկուոր խումբեր կը խառնուէին «տնեցիներու» այդ բազմութեան: Իրենց յայտնուիլն ու աներևոյթանալը մէկ կ՛ըլլար, որովհետև Օննիկ իսկոյն թաքստոց մը կը ճարէր անոնց: Նոյնիսկ ոճրագործները գրկաբաց կ՛ընդունէր պայմանաւ որ թուրք ըլլար սպաննածնին: Ամէնէն վտանգուածները կը ղրկէր Ղալաթիա՝ քարափին մօտերը վարձած պանդոկը, ուրկէ առաջին մեկնող շոգենաւը զանոնք արտասահման կը տանէր: Մեծագոյն մասը այն հնչակեաններուն որոնք Ս. Սապահ-Գիւլի սարքած հսկայ խաչագողութեան պիտի զոհուէին, Բանկալթիի այդ սրճարանին մէջ կը հաւաքուէին ձերբակալութենէն առաջ»:
Ս. Հակոբ գերեզմանատունը վաղուց գոյություն չունի: 1931 թ. Ստամբուլի քաղաքապետարանը գերեզմանոցը հայտարարեց լքյալ գույք ու դատ բացեց հայոց պատրիարքարանի դեմ: 1934 թ. դատը, բնականաբար, շահեց և 15 օր ժամկետ տվեց, որպեսզի պատրիարքարանը մեծաթիվ շիրմաքարերը դուրս բերի, ինչն, անշուշտ, անհնար էր: Քաղաքապետարանը գերեզմանատան տեղում կառուցեց Թաքսիմ Գեզա պարկ զբոսայգին, իսկ այսօր այստեղ վեր են խոյանում «Դիվան», «Հիլթոն», «Հայյաթ Ռիջենսի» շքեղ հյուրանոցները, TRT ռադիոկայանը:
1939 թ. գերեզմանատան մարմարյա տապանաքարերը վաճառվեցին, օգտագործվեցին Գեզի պարկի շատրվանների և աստիճանների կառուցման համար, ինչպես նաև Էմինոնյու հրապարակի շինարարությունում:
2013 թ. հողային աշխատանքների ժամանակ հայտնաբերվեց 16 շիրմաքար:
Իսկ ի՞նչ էր իրենից ներկայացնում վարդապետի ու նկարչի վարձակալած տունը:
Առաջին հարկում գտնվում էր խոհանոցը, Թերլեմեզյանի հայրենակից, Ալյուր գյուղից վարպետ Կարապետի սենյակը, մի վանեցի, որը կատարում էր դռնապանի, պահակի ու խոհարարի պարտականություններ: Երրորդ հարկում Թերլեմեզյանը տեղավորել էր իր արվեստանոց-դասարանը: Երկրորդ հարկի երկու սենյակներում բնակվում էր նկարիչն ու ցուցադրում իր կտավները: Այս նույն հարկում էր Կոմիտասի լուսավետ, փողոցահայաց ընդունարան-աշխատանոցը: Այստեղ նա ուներ դաշնամուր, ֆիսհարմոն և բազմաթիվ տեղացի ու այլազգի այցելուների համար հաճախակի երգում էր «Իմ չինարի յարը», «Էս գիշեր, լուսնյակ գիշեր», «Քելեր, ցոլեր», Շուբերտի սերենադը գերմաներեն, Մասնեի ռոմանսը ֆրանսերեն, Հենդելի «Ալելուան», Գունոյի և Տ. Չուխաջյանի «Ավե Մարիան»՛ իտալերեն:
Կոմիտասի սենյակի, դրա ջերմության նկարագիրը լավագույնս պատկերել է բանահավաք Տիգրան Չիթունին. «Մէկ անկիւնը, Փանկալթիի ծառուղիին ու հեռուն Վոսփորի կապոյտ ու մակուկազարդ կուրծքին ու աւելի վերը՝ Չամլըճալի զմրուխտ բարձերուն նայող լուսամուտին առաջ՝ Վարդապետին գրասեղանն էր դրուած, ամէն արշալոյսի կոյս շողերուն այգորող: Քիչ ասդին՝ մեծ ագեւոր դաշնակը՝ քէռթենքէլէ-սողսողիկով նկարուած ծածկոցով մը. գրասեղանին կռնակին՝ ուրիշ սեղան մը կռթնած, դուռին ձախ կողմին պատին տակը՝ մեծ գրադարան մը, ասոր ու գրասեղանին մէջտեղը խորշաւոր գրակալ մը, մէջտեղն ու աջ կողմը կլոր սեղանի մը շուրջը՝ աթոռներ ու թիկնաթոռներ, մեծ գորգի վրայ ճնշելով: Պատերէն վար կախուած են վանեցի յայտնի նկարիչ Փանոս Թէրլէմէզեանի տասնեակ մը արժէքաւոր նկարները՝ ոսկեզօծ շրջանակներու մէջ պրկուած - Արարատն ու Էջմիածինը, հայ քահանան, Կոմիտասը՝ ծառի տակ կը կարդայ, Քէօթահիայի նկարը, գաղթականներու գիշեր մը, Սեւանայ լիճն ու վանքը, և քանի մը մանր մունր գործեր:
Հեշտաեռն այն գեղարուեստական կենդանի գործիքն է, որ իր շուրջը կը համախմբէ րոպէապէս ամէն ներկայները, ինչպէս դաշնակ մը իր ունկնդիրները:
Մէջտեղի կլոր սեղանին շուրջը բոլորուեցան քիչւոր մտերիմները և Վարդապետ իր ձեռքովը մէկիկ-մէկիկ լեցուց գաւաթները ու սրամտութիւններու յորձանքներով Երուանդի, Կարօի և Արսէնի առաջ դրաւ:
-Խմեցէք, տղերք, թէյը հաշիշ է, թե՛ կը գրգռէ, թէ՛ կը թմրեցնէ կամ ըստ թէյածախներու՝ ամառը կը զովցնէ, ձմեռը կը տաքցնէ…
Վարդապետ որ իր ձայնին համար կ՛զգուշանար տարբեր ըմպելիներէ՝ շատ կը սիրէր թէյը: Իր սովորութիւնն էր, գրեթէ ամէն իրիկուն հեշտաեռին խօսուն ընկերակցութեան մէջ քանի մը հանգիստ րոպէ ապրիլ՝ պատահական - և անպակաս - ու մտերիմ այցելուներու հետ մէկտեղ:
Կովկասի այս հաճելի սովորութիւնը Կոմիտաս վարդապետ կը վերակենդանացնէր ամէն իրիկւայ մեռնող շողերուն ետևէն»:
Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ
Լուսանկարներ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
Հայաստանի էլեկտրաէներգիայի շուկայի ազատականացման առաջին պտուղները
Վրաստանից էլեկտրաէներգիա ներկրող երկրների շարքում Հայաստանը զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։2024 թ. 9 ամիսների ընթացքում Վրաստանից մատակարարումների ծավալը կազմել է 1 մլրդ կՎտ.ժ, ինչը 28,8%-ով պակաս է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ...
